ADHD ở trẻ em

Bạn có nghĩ rằng con mình có thể bị ADHD? Dưới đây là cách nhận biết các dấu hiệu và triệu chứng của rối loạn tăng động giảm chú ý và những hỗ trợ khi bạn cần.

ADHD hay ADD là gì?

Đôi khi trẻ quên bài tập về nhà, mơ mộng trong giờ học, hành động thiếu suy nghĩ hoặc bồn chồn trước bàn ăn là điều bình thường. Trẻ có thể mất tập trung chú ý, bốc đồng và hiếu động thái quá cũng là những dấu hiệu của rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD), đôi khi được gọi là rối loạn tăng động giảm chú ý hoặc ADD.

ADHD là một chứng rối loạn phát triển thần kinh phổ biến, thường xuất hiện ở thời thơ ấu, thường là trước bảy tuổi. ADHD khiến trẻ khó ức chế các phản ứng tự phát của mình — các phản ứng có thể liên quan đến mọi thứ, từ cử động đến lời nói cho đến sự chú ý. Tất cả chúng ta đều biết những đứa trẻ không thể ngồi yên, dường như không bao giờ lắng nghe, không tuân theo hướng dẫn cho dù bạn trình bày rõ ràng như thế nào hoặc thốt ra những nhận xét không phù hợp vào những thời điểm không thích hợp. Đôi khi những đứa trẻ này bị gắn mác là những kẻ gây rối, hoặc bị chỉ trích là lười biếng và vô kỷ luật. Tuy nhiên, những trẻ đó có thể bị ADHD.

Có thể khó phân biệt giữa ADHD và “hành vi bình thường của trẻ em”. Nếu bạn chỉ phát hiện một vài dấu hiệu hoặc các triệu chứng xuất hiện trong một số trường hợp, thì có thể đó không phải là ADHD. Mặt khác, nếu con bạn có một số dấu hiệu và triệu chứng ADHD có trong mọi tình huống, môi trường:  ở nhà, ở trường và khi chơi - thì đã đến lúc cần xem xét kỹ hơn.

Cuộc sống với một đứa trẻ bị ADHD có thể khiến trẻ bực bội và choáng ngợp, nhưng là cha mẹ, bạn có thể làm rất nhiều điều để giúp kiểm soát các triệu chứng, vượt qua những thách thức hàng ngày và mang lại sự bình tĩnh hơn cho gia đình bạn.

Những lầm tưởng và sự thật về ADHD

ADHD trông như thế nào?

Khi nhiều người nghĩ đến chứng rối loạn tập trung chú ý, họ hình dung ra một đứa trẻ mất kiểm soát đang chuyển động liên tục, bật tung tường và làm phiền mọi người xung quanh. Nhưng thực tế phức tạp hơn nhiều. Một số trẻ em bị ADHD là hiếu động, trong khi những người khác ngồi lặng lẽ-với dặm chú ý của họ đi. Một số tập trung quá nhiều vào một nhiệm vụ và gặp khó khăn khi chuyển nó sang việc khác. Những người khác chỉ thiếu chú ý ở mức độ nhẹ, nhưng quá bốc đồng.

A. Cậu bé hiếu động nói không ngừng và không thể ngồi yên.

B. Kẻ mơ mộng yên lặng ngồi vào bàn làm việc và nhìn chằm chằm vào không gian.

C. Cả hai

Đáp án đúng là C

Các dấu hiệu và triệu chứng của một đứa trẻ bị rối loạn thiếu chú ý phụ thuộc vào đặc điểm nào chiếm ưu thế.

Trẻ ADHD có thể là:

• Không chú ý, nhưng không quá hiếu động hoặc bốc đồng.

• hiếu động và bốc đồng, nhưng có thể chú ý.

• Thiếu chú ý, hiếu động và bốc đồng (dạng ADHD phổ biến nhất).

Những đứa trẻ chỉ có các triệu chứng ADHD thiếu chú ý thường bị bỏ qua, vì chúng không gây rối. Tuy nhiên, các triệu chứng thiếu chú ý để lại hậu quả: bị phụ huynh, giáo viên tạt nước nóng vì không tuân theo chỉ dẫn; học kém; hoặc xung đột với những đứa trẻ khác vì không chơi theo luật.

Phát hiện ADHD ở các độ tuổi khác nhau

Chúng tôi cho rằng trẻ rất nhỏ dễ mất tập trung và hiếu động, nên những hành vi bốc đồng, leo trèo nguy hiểm, thường nổi bật ở trẻ mẫu giáo mắc ADHD. Tuy nhiên, ở độ tuổi bốn hoặc năm, hầu hết trẻ em đã học cách chú ý đến người khác, ngồi yên lặng khi được hướng dẫn và không nói tất cả những gì nảy ra trong đầu. Vì vậy, khi trẻ đến tuổi đi học, những trẻ ADHD nổi bật ở cả ba hành vi: thiếu chú ý, hiếu động và bốc đồng.

Các dấu hiệu và triệu chứng của ADHD

Không phải là trẻ ADHD không thể chú ý: khi chúng làm những điều chúng thích hoặc nghe về các chủ đề mà chúng quan tâm, chúng sẽ không gặp khó khăn gì khi tập trung và tiếp tục công việc. Nhưng khi nhiệm vụ lặp đi lặp lại hoặc nhàm chán, họ nhanh chóng điều chỉnh.

Đi đúng hướng là một vấn đề phổ biến khác. Trẻ ADHD thường bị bỏ dở từ nhiệm vụ này sang nhiệm vụ khác mà không hoàn thành bất kỳ nhiệm vụ nào hoặc bỏ qua các bước cần thiết trong quy trình. Sắp xếp bài vở ở trường và thời gian của họ khó hơn đối với hầu hết trẻ em. Trẻ ADHD cũng khó tập trung nếu có những thứ xảy ra xung quanh chúng; họ thường cần một môi trường yên tĩnh, yên tĩnh để tập trung.

Các triệu chứng tập trung chú ý kém

Con bạn có thể:

• Khó tập trung; dễ bị phân tâm hoặc cảm thấy nhàm chán với một nhiệm vụ trước khi hoàn thành.

• Dường như không nghe khi được nói chuyện với.

• Khó nhớ mọi thứ và làm theo hướng dẫn; không chú ý đến chi tiết hoặc mắc lỗi bất cẩn.

• Gặp khó khăn trong việc tổ chức, lập kế hoạch trước và hoàn thành dự án.

• Thường xuyên làm mất hoặc thất lạc bài tập về nhà, sách, đồ chơi hoặc các vật dụng khác.

Các dấu hiệu và triệu chứng tăng động của ADHD

Dấu hiệu rõ ràng nhất của ADHD là hiếu động thái quá. Trong khi nhiều đứa trẻ bẩm sinh khá hiếu động, những đứa trẻ có các triệu chứng hiếu động của rối loạn tăng động giảm chú ý luôn di chuyển. Họ có thể cố gắng làm nhiều việc cùng một lúc, từ hoạt động này sang hoạt động khác. Ngay cả khi buộc phải ngồi yên, chúng có thể rất khó khăn, chân của chúng đang gõ, chân của chúng bị run hoặc ngón tay của chúng đang đánh trống.

Các triệu chứng tăng động ở trẻ em

Con bạn có thể:

• Thường xuyên bồn chồn và vặn vẹo.

• Khó ngồi yên, chơi nhẹ nhàng hoặc thư giãn.

• Di chuyển liên tục, thường xuyên chạy hoặc leo núi không thích hợp.

• Nói quá mức.

• Tính tình nóng nảy hoặc “cầu chì ngắn”.

Các dấu hiệu và triệu chứng bốc đồng của ADHD

Sự bốc đồng của trẻ ADHD có thể gây ra các vấn đề về khả năng tự kiểm soát. Vì chúng tự kiểm duyệt bản thân kém hơn những đứa trẻ khác nên chúng sẽ làm gián đoạn cuộc trò chuyện, xâm phạm không gian của người khác, đặt những câu hỏi không liên quan trong lớp, quan sát thiếu tế nhị và đặt những câu hỏi quá cá nhân. Những hướng dẫn như “Hãy kiên nhẫn” và “Chờ một chút” khiến trẻ ADHD khó làm theo gấp đôi so với những trẻ khác.

Trẻ em có các dấu hiệu bốc đồng và triệu chứng của ADHD cũng có xu hướng ủ rũ và phản ứng thái quá về mặt cảm xúc. Kết quả là, những người khác có thể bắt đầu coi đứa trẻ là không tôn trọng, kỳ lạ hoặc thiếu thốn.

Các triệu chứng bốc đồng ở trẻ em

Con bạn có thể:

•        Làm mà không nghĩ.

• Đoán, thay vì mất thời gian để giải quyết một vấn đề; nói ra câu trả lời trong lớp mà không cần đợi được gọi hoặc nghe toàn bộ câu hỏi.

• Xâm phạm vào các cuộc trò chuyện hoặc trò chơi của người khác.

• Thường ngắt lời người khác; nói điều sai vào thời điểm sai.

• Không thể kiềm chế những cảm xúc mạnh mẽ, dẫn đến tức giận bộc phát hoặc nóng nảy.

Tác động tích cực của ADHD ở trẻ em

ADHD không liên quan gì đến trí thông minh hay tài năng. Hơn nữa, trẻ em mắc chứng rối loạn thiếu tập trung thường thể hiện những đặc điểm tích cực sau:

Sáng tạo: Trẻ em ADHD có thể sáng tạo và giàu trí tưởng tượng một cách kỳ diệu. Một đứa trẻ hay mơ mộng và có mười suy nghĩ khác nhau cùng một lúc có thể trở thành một người giải quyết vấn đề bậc thầy, một nguồn ý tưởng hoặc một nghệ sĩ sáng tạo. Trẻ ADHD có thể dễ bị phân tâm, nhưng đôi khi chúng nhận thấy những gì người khác không nhìn thấy.

Uyển chuyển: Bởi vì trẻ ADHD cân nhắc nhiều lựa chọn cùng một lúc, chúng không sớm trở thành một lựa chọn thay thế và cởi mở hơn với những ý tưởng khác nhau.

Nhiệt tình: Trẻ ADHD hiếm khi buồn chán.Trẻ quan tâm đến nhiều thứ khác nhau và có tính cách sôi nổi. Nói tóm lại, nếu họ không làm bạn bực tức (và đôi khi thậm chí là như vậy), thì họ sẽ rất vui khi ở bên.

Năng lượng và động lực: Khi trẻ ADHD có động lực, chúng sẽ làm việc hoặc vui chơi chăm chỉ và phấn đấu để thành công. Thực sự có thể khó phân tâm họ khỏi một nhiệm vụ mà họ quan tâm, đặc biệt nếu hoạt động mang tính tương tác hoặc thực hành.

Trẻ có thực mắc chứng tăng động giảm chú ý ?

Chỉ vì một đứa trẻ có các triệu chứng không chú ý, bốc đồng hoặc tăng động không có nghĩa là chúng bị ADHD. Một số điều kiện y tế, rối loạn tâm lý và các sự kiện căng thẳng trong cuộc sống có thể gây ra các triệu chứng giống như ADHD.

Trước khi có thể chẩn đoán chính xác ADHD, điều quan trọng là bạn phải gặp chuyên gia sức khỏe tâm thần để khám phá và loại trừ các khả năng sau:

Khuyết tật học tập hoặc các vấn đề về đọc, viết, kỹ năng vận động hoặc ngôn ngữ.

Các sự kiện lớn trong đời hoặc trải nghiệm đau buồn, chẳng hạn như chuyển nhà gần đây, người thân qua đời, bị bắt nạt hoặc ly hôn.

Rối loạn tâm lý bao gồm lo lắng, trầm cảm hoặc rối loạn lưỡng cực.

Các rối loạn hành vi như rối loạn hành vi, rối loạn phản ứng gắn bó và rối loạn chống đối.

Tình trạng y tế, bao gồm các vấn đề về tuyến giáp, tình trạng thần kinh, động kinh và rối loạn giấc ngủ.

Biện pháp hỗ trợ trẻ ADHD

Cho dù các triệu chứng mất chú ý, tăng động và bốc đồng của con bạn có phải do ADHD hay không, chúng có thể gây ra nhiều vấn đề nếu không được điều trị. Những đứa trẻ không thể tập trung và kiểm soát bản thân có thể gặp khó khăn ở trường, thường xuyên gặp rắc rối và khó hòa đồng với những người khác hoặc kết bạn. Những thất vọng và khó khăn này có thể dẫn đến lòng tự trọng thấp cũng như xích mích và căng thẳng cho cả gia đình.

Nhưng việc điều trị có thể tạo ra sự khác biệt đáng kể trong các triệu chứng của con bạn. Với sự hỗ trợ phù hợp, con bạn có thể đi đúng hướng để thành công trong mọi lĩnh vực của cuộc sống.

Nếu con bạn phải vật lộn với các triệu chứng giống như ADHD, đừng chờ đợi để tìm kiếm sự trợ giúp của chuyên gia. Bạn có thể điều trị các triệu chứng tăng động, kém chú ý và bốc đồng của con mình mà không cần chẩn đoán rối loạn thiếu tập trung. Các lựa chọn để bắt đầu bao gồm đưa con bạn tham gia trị liệu, thực hiện một chế độ ăn uống và kế hoạch tập thể dục tốt hơn, và điều chỉnh môi trường gia đình để giảm thiểu sự phân tâm.

Nếu nhận được chẩn đoán ADHD, bạn có thể làm việc với bác sĩ, nhà trị liệu và trường học của con mình để lập kế hoạch điều trị được cá nhân hóa đáp ứng nhu cầu cụ thể của chúng. Điều trị hiệu quả cho ADHD thời thơ ấu bao gồm liệu pháp hành vi, giáo dục và đào tạo cha mẹ, hỗ trợ xã hội và trợ giúp ở trường. Thuốc cũng có thể được sử dụng; tuy nhiên, nó không bao giờ nên là phương pháp điều trị rối loạn thiếu tập trung duy nhất.

Chiến lược nuôi dạy trẻ ADHD

Nếu con bạn hiếu động, không chú ý hoặc bốc đồng, bạn có thể mất rất nhiều năng lượng để khiến chúng lắng nghe, hoàn thành công việc hoặc ngồi yên. Việc giám sát liên tục có thể gây khó chịu và mệt mỏi. Đôi khi bạn có thể cảm thấy như con bạn đang chạy chương trình. Nhưng có những bước bạn có thể làm để giành lại quyền kiểm soát tình hình, đồng thời giúp con bạn tận dụng tối đa khả năng của mình.

Mặc dù rối loạn thiếu chú ý không phải do cách nuôi dạy con tồi, nhưng có những chiến lược nuôi dạy con hiệu quả có thể giúp bạn điều chỉnh các hành vi có vấn đề một cách lâu dài. Trẻ ADHD cần có cấu trúc, tính nhất quán, giao tiếp rõ ràng, phần thưởng và hậu quả cho hành vi của chúng. Họ cũng cần rất nhiều tình yêu, sự hỗ trợ và động viên.

Có nhiều điều cha mẹ có thể làm để giảm các dấu hiệu và triệu chứng của ADHD mà không phải hy sinh năng lượng tự nhiên, sự vui tươi và cảm giác ngạc nhiên duy nhất ở mỗi đứa trẻ.

Hãy chăm sóc bản thân để bạn có thể chăm sóc con mình tốt hơn. Ăn uống đúng cách, tập thể dục, ngủ đủ giấc, tìm cách giảm căng thẳng và tìm kiếm sự hỗ trợ trực tiếp từ gia đình và bạn bè cũng như bác sĩ và giáo viên của con bạn.

Thiết lập cấu trúc và bám sát nó. Giúp con bạn tập trung và có tổ chức bằng cách tuân theo các thói quen hàng ngày, đơn giản hóa lịch trình của con bạn và giúp con bạn bận rộn với các hoạt động lành mạnh.

Đặt kỳ vọng rõ ràng. Làm cho các quy tắc hành vi trở nên đơn giản và giải thích điều gì sẽ xảy ra khi chúng được tuân theo hoặc bị phá vỡ — và tuân theo từng lần với phần thưởng hoặc hậu quả.

Khuyến khích tập thể dục và ngủ. Hoạt động thể chất giúp cải thiện sự tập trung và thúc đẩy sự phát triển của não bộ. Điều quan trọng đối với trẻ ADHD, nó cũng dẫn đến giấc ngủ ngon hơn, do đó có thể làm giảm các triệu chứng của ADHD.

Giúp con bạn ăn uống đúng cách. Để kiểm soát các triệu chứng của ADHD, hãy lên lịch các bữa ăn lành mạnh thường xuyên hoặc ăn nhẹ sau mỗi ba giờ và cắt giảm đồ ăn vặt và đồ ăn có đường.

Dạy con bạn cách kết bạn. Giúp họ trở thành người lắng nghe tốt hơn, học cách đọc khuôn mặt và ngôn ngữ cơ thể của mọi người cũng như tương tác trôi chảy hơn với những người khác.

Các chiến lược hỗ trợ học đường cho trẻ ADHD

ADHD rõ ràng là cản trở việc học. Bạn không thể tiếp thu thông tin hoặc hoàn thành công việc của mình nếu bạn đang chạy xung quanh lớp học hoặc khoanh vùng những gì bạn phải đọc hoặc nghe. Hãy nghĩ về điều mà môi trường học yêu cầu trẻ phải làm: Ngồi yên. Lắng nghe. Chú ý. Làm theo hướng dẫn. Tập trung. Đây là những điều mà trẻ ADHD gặp khó khăn khi thực hiện — không phải vì chúng không sẵn lòng mà vì não của chúng không cho phép chúng.

Nhưng điều đó không có nghĩa là trẻ ADHD không thể thành công ở trường. Cả cha mẹ và giáo viên có thể làm nhiều điều để giúp trẻ ADHD phát triển trong lớp học. Nó bắt đầu bằng việc đánh giá điểm yếu và điểm mạnh của mỗi đứa trẻ, sau đó đưa ra các chiến lược sáng tạo để giúp chúng tập trung, duy trì nhiệm vụ và học hết khả năng của mình.

                                                                                                           Người Dịch: Nguyễn Hiền

                                                                                                                                 Hoài Thương